next up previous contents index
: 連立線形微分方程式 : 線形微分方程式 : 演習問題   目次   索引

演算子法

$ D = \frac{d}{dx}$とおくと

$\displaystyle L(y) = a_{n}y^{(n)} + a_{n-1}y^{(n-1)} + \cdots + a_{1}y^{\prime} + a_{0}y = f(x)$

$\displaystyle L(D)y = (a_{n}D^{n} + a_{n-1}D^{n-1} + \cdots + a_{1}D + a_{0})y = f(x) $

と表せます.このとき,方程式 $ L(D)y = f(x)$をみたすように関数$ y$を対応させる演算素を,$ L(D)$逆演算子とよび,

$\displaystyle y = \frac{1}{L(D)}f(x) = (L(D))^{-1}f(x)$

と書き表します.つまり, $ (L(D))^{-1}f(x)$は,すべての関数$ f(x)$に対して,関係式

$\displaystyle L(D)(L(D)^{-1}f(x)) = f(x)$

をみたすものとして定義します.

演算子法による計算法則

$ L(D)y = f(x)$の特殊解を $ L(D)^{-1}f(x)$で計算しようというものであるから,$ L(D)^{-1}$の性質を調べておく必要があります.

定理 2.8 (線形性)   $ \alpha ,\beta$を定数,$ f(x),g(x)$を関数とするとき,

$\displaystyle L(D)(\alpha f(x) + \beta g(x)) = \alpha L(D)f(c) + \beta L(D)g(x)$

$\displaystyle L(D)^{-1}(\alpha f(x)+ \beta g(x)) = \alpha L(D)^{-1}f(x) + \beta L(D)^{-1}g(x)$

証明 最初の式は$ L(D)$の定義から直ちにわかる.第2の等式は

$\displaystyle L(D)(\alpha L(D)^{-1}f(x) + \beta L(D)^{-1}g(x)) = \alpha f(x) + \beta g(x)$

より明らかである.

定理 2.9 (基本公式)   $ a$を定数,$ m$を自然数とするとき,

$\displaystyle \frac{1}{D - a}f(x) = e^{ax}\int e^{-ax}f(x)\: dx$

$\displaystyle \frac{1}{(D - a)^m}f(x) = e^{ax}\iint \cdots \int e^{-ax}f(x)\: dx \cdots dx dx\ (m$   反復積分$\displaystyle ) $

証明 $ (D -a)^{-1}f(x) = y $とすると, $ (D-a)y = f(x)$.すなわち

$\displaystyle \frac{dy}{dx} - ay = f(x).$

これは1階線形微分方程式なので,積分因子 $ \mu = e^{\int (-a)dx}$. これを両辺にかけると,

$\displaystyle (e^{\int (-a)dx} y)' = e^{\int (-a)dx} f(x).$

これより,

$\displaystyle y = e^{-\int(-a)dx}\int e^{\int (-a)dx} f(x)\:dx = e^{ax}\int e^{-ax}f(x)\:dx$

これを繰り返すと
$\displaystyle \frac{1}{(D-a)^2}$ $\displaystyle =$ $\displaystyle \frac{1}{D-a}\big(\frac{1}{D-a} f(x)\big) = e^{ax}\int e^{-ax}(\frac{1}{D-a}f(x))\:dx$  
  $\displaystyle =$ $\displaystyle e^{ax}\int e^{-ax}(e^{ax}\int e^{-ax}f(x))\:dx$  
  $\displaystyle =$ $\displaystyle e^{ax}\iint e^{-ax}f(x)\:dx$  

定理 2.10 (演算子公式)  
$\displaystyle (1)\ f(x)$ $\displaystyle =$ $\displaystyle e^{ax} \Longrightarrow \frac{1}{L(D)}e^{ax} = \frac{1}{L(a)}e^{ax}$  
$\displaystyle (2)\ f(x)$ $\displaystyle =$ $\displaystyle x^{m} \Longrightarrow \frac{1}{1-aD}x^{m} = \big(1 + (aD) + (aD)^2 + \cdots (aD)^m\big) x^m$  
$\displaystyle (3)\ f(x)$ $\displaystyle =$ $\displaystyle \cos{ax} \Longrightarrow \frac{1}{L(D^2)}\cos{ax} = \frac{1}{L(-a^2)}\cos{ax}$  
$\displaystyle (4)\ f(x)$ $\displaystyle =$ $\displaystyle \sin{ax} \Longrightarrow \frac{1}{L(D^2)}\sin{ax} = \frac{1}{L(-a^2)}\sin{ax}$  
$\displaystyle (5)\ f(x)$ $\displaystyle =$ $\displaystyle e^{ax}u(x) \Longrightarrow \frac{1}{L(D)}e^{ax}u(x) = e^{ax}\frac{1}{L(D + a)}u(x)$  
$\displaystyle (6)\ f(x)$ $\displaystyle =$ $\displaystyle x^m u(x) \Longrightarrow \frac{1}{L(D)}x^m u(x) = \sum_{k=0}^{m}\binom{m}{k}x^{m-k}\big(\frac{1}{L(D)}\big)^{(k)}u(x)$  

例題 2.19   $ L(y) = y^{\prime\prime} - y^{\prime} - 2y = 2e^{3x}$を解け.

補助方程式$ L(y) = 0$の特性方程式は $ m^{2} - m -2 = 0$より特性根$ m = -1,2$を得る.よって余関数$ y_{c}$

$\displaystyle y_{c} = c_{1}e^{-x} + c_{2}e^{2x} $

$ (D^2 - D - 2) y = 2e^{3x}$より,

$\displaystyle y = \frac{2e^{3x}}{D^2 - D -1}.$

よって $ y = \frac{2 e^{3x}}{3^2 - 3 -1} = \frac{2 e^{3x}}{4} = \frac{e^{3x}}{2}$.これより特殊解 $ y_{p} = \frac{1}{2}e^{3x}$を得る.したがって一般解は

$\displaystyle y = y_{c} + y_{p} = c_{1}e^{-x} + c_{2}e^{2x} + \frac{1}{2}e^{3x} $

で与えられる. $ \ \blacksquare$

問 2.1   $ L(y) = y^{\prime\prime} + 4y = \sin{x}$を解け.

解答 $ L(y) = 0$の特性方程式は $ m^2 + 4 = 0$より,特性根 $ m = \pm 2i$を得る.よって余関数$ y_{c}$

$\displaystyle y_{c} = c_{1}\cos{2x} + c_{2}\sin{2x} $

$ (D^2 + 4) y = \sin{x}$より,

$\displaystyle y = \frac{\sin{x}}{D^2 + 4} = \frac{\sin{x}}{-1^2 + 4} = \frac{1}{3}\sin{x}.$

問 2.2   $ L(y) = y^{\prime\prime} -3y' + 2y = xe^{x}$の特殊解を求めよ..

解答 特殊解を$ y$とすると,

$\displaystyle y$ $\displaystyle =$ $\displaystyle \frac{1}{D^2 - 3D +2}(xe^{x}) = e^{x}\frac{1}{(D+1)^2 -3(D+1)+2}x = e^{x}\frac{1}{D^2 - D}x$  
  $\displaystyle =$ $\displaystyle e^{x} \frac{1}{D} \cdot \frac{1}{D-1}x = -e^{x}\frac{1}{D} \frac{1}{1-D}x$  
  $\displaystyle =$ $\displaystyle -e^{x}\frac{1}{D} (1+D+D^2 + \cdots)x = -e^{x}\frac{1}{D}(x+1) = -e^{x}\big(\frac{1}{2}x^2 + x\big)$  


next up previous contents index
: 連立線形微分方程式 : 線形微分方程式 : 演習問題   目次   索引
Administrator 平成26年9月18日